Eind 2015 spraken 195 landen af om in 2050 bijna geen CO2 meer uit te stoten om zo de opwarming van de aarde tegen te gaan. Dat betekent dat een eind komt aan het gebruik van gas en andere fossiele brandstoffen om uiteindelijk in 2050 te zijn vervangen door duurzame alternatieven. Niet meer koken op gas én onze huizen op een andere manier verwarmen. Een hele opgave. Wij zijn er – gelukkig met een heleboel andere partijen – van overtuigd dat dit alleen kan door samen te werken. Zo werken we met andere corporaties, gemeenten, huurders, netbeheerders en andere stakeholders aan oplossingen voor aardgasvrije wijken en manieren om bestaande woningen slim te verduurzamen.
Het winnende team v.l.n.r. Bart van Ostaden (Woonbedrijf), Anke Struijs (Wooninc.), Rob Simons (Woonbedrijf), Joop Ketelaars (Gemeente Eindhoven), Iris Mensink (Gemeente Eindhoven), Remco Thurlings (‘thuis).
‘Slimme menukaarten’ voor duurzaam onderhoud
In een heus duurzaamheidspact werken de gemeente Eindhoven en de vier woningcorporaties in de stad samen om de duurzaamheid van woningen te verbeteren. Onder het motto ‘Gewoon doen!’ werden daarvoor plannen gepresenteerd tijdens de conferentie ‘Aan het werk!, Vitale Coalitie Duurzaam Wonen en Bouwen’. Het winnende plan was dat van slimme ‘menukaarten’ waarmee corporaties gemakkelijker duurzame keuzes kunnen maken.
De presentatie vloeide voort uit het manifest dat de vier woningcorporaties samen met de gemeente Eindhoven en de huurdersorganisatie begin dit jaar presenteerden. Daarin werd bepaald dat zij meer gaan samenwerken om huurwoningen versneld te kunnen verduurzamen. “De bedoeling is om op deze manier te kunnen innoveren als ware het één groot ‘bedrijf’. We willen van elkaars aanpak en resultaten kunnen leren”, zegt Anke Struijs, concernadviseur bij Wooninc.
De vijf deelnemende teams – met vertegenwoordigers van de gemeente en de corporaties – werden uitgedaagd met een idee te komen dat bijdraagt aan de doelstelling van het pact. Er konden ideeën worden ingediend in onder andere de categorieën ‘renovatie naar aardgasloze woningen’, ‘collectieve duurzame energie’ en ‘verduurzaming bij onderhoudswerkzaamheden en dagelijks onderhoud’. De ideeën werden beoordeeld op kwaliteit, impact, uitvoerbaarheid en betaalbaarheid.
Struijs’ groep van zes, bestaande uit vertegenwoordigers van twee woningcorporaties, presenteerde het menukaartenidee, een lijst met duurzaamheidsmaatregelen, ingedeeld naar woningtype. “Het gaat om de mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid voor verschillende typen woningen. Iedereen die weleens buiten de deur eet, herkent het principe van een menukaart. Wat er niet is of wat niet kan, staat niet op de kaart. Het geeft duidelijkheid en dat geeft ons als corporatie houvast bij onderhoud. Doordat we dit samen doen, worden de menukaarten steeds beter. We verbeteren en vernieuwen hem steeds.”
Om zo effectief mogelijk te werken, hebben de groepsleden regelmatig contact. “Om de week zitten we bij elkaar. Dan hebben we presentaties, is er een spreker uitgenodigd of bespreken we een gesprek dat we met iemand op het gebied van duurzaamheid hebben gehad.”
Als winnaars gaan Struijs en haar teamleden nu het idee verder uitwerken en uiteindelijk invoeren. Daar krijgen ze de komende maanden tijd en geld voor. Een aantal van de ideeën van de andere groepen zal later waarschijnlijk ook worden uitgevoerd, weet Struijs. “Zoals de buurtaccu in een nieuwbouwwijk waarvan de huizen zijn uitgerust met zonnepanelen. Het idee is dat de stroom die daarin wordt opgewekt, kan worden opgeslagen in een soort buurtaccu die de stroom verdeelt over de deelnemende huishoudens. Een heel concreet idee waarvan het haalbaarheidsonderzoek al loopt.”
Het is de bedoeling elk jaar nieuwe teams met nieuwe ideeën te laten komen.
Pionieren met energie voor een ‘aardgasvrij’ Eindhoven
Het is als pionieren met de overheid als regisseur. In een experiment van twee jaar gaat Wooninc. op zoek naar manieren om verschillende soorten huizen volledig aardgasvrij te maken. Samen met de andere drie woningcorporaties in de stad moet duidelijk worden hoe dat het beste kan op een zo voordelig mogelijke manier. De gemeente Eindhoven heeft daarvoor drie buurten aangewezen.
In het jaar 2050 moet heel Nederland aardgasvrije woningen hebben. De bedoeling van de overheid is daarmee de CO2-uitstoot tot bijna nul te verminderen, zoals in 2015 bepaald in het klimaatakkoord van Parijs. In Eindhoven heeft de gemeente – in samenspraak met de vier woningcorporaties – de Generalenbuurt, ’t Ven en de Sintenbuurt aangewezen als ‘pioniersbuurten’, een soort proeftuinen.
Mede gebaseerd op het aandeel woningbezit van de woningcorporaties en de al bestaande renovatieplannen bij de corporaties zijn deze drie buurten aangewezen als pioniersbuurten. “We gaan kijken wat nodig is op buurtniveau”, zegt Anke Struijs, concernadviseur bij Wooninc., dat 144 woningen onder handen gaat nemen. “Het is niet zo dat na het experiment de hele buurt van het aardgas af is, want in de drie buurten is ook veel particulier woningbezit en het vergt een flinke investering om een woning aardgasvrij te maken.”
Twee jaar lang wordt gewerkt aan een zogenaamd energietransitieplan. Daarin wordt beschreven hoe de overgang naar aardgasvrije wijken het best kan verlopen. Er moet in kaart worden gebracht wat nodig is om deze buurten aardgasvrij te maken, wat de kosten daarvan zijn en welke alternatieven beschikbaar zijn. “We willen straks meteen de goede dingen kunnen doen als we een nieuw project gaan bouwen of een heel huizenblok aardgasvrij gaan maken.”
Op dit moment zijn er drie alternatieven in Nederland: all electric (alle voorzieningen in huis maken gebruik van elektriciteit, dus ook koken en verwarmen gaat middels elektriciteit), aansluiting op het warmtenet (een netwerk van leidingen onder de grond waardoor warm water stroomt, afkomstig van een warmtebron in de buurt) en bio- of synthetisch gas. “Maar voor dat laatste is de verwachting dat die in de toekomst maar voor drie tot vijf procent van de afnemers beschikbaar zal zijn”, zegt Roozbeh Nikdel, projectleider energietransitie van de gemeente Eindhoven. “We zetten dus in op de eerste twee alternatieven.”
Om tot een zo goed mogelijk plan te komen voor die energietransitie, worden de bewoners van de drie buurten bij het experiment betrokken. Per buurt hebben 10 tot 15 bewoners zich inmiddels aangemeld voor een meedenkgroep. “Waar is behoefte aan, hoe gaan we dat doen? Samen met bewoners organiseren we plenaire bijeenkomsten en werkgroepen die per thema gaan bekijken wat de behoeftes zijn in de buurt. Op basis van het overleg met bewoners maken we het plan voor die buurt. Wordt het all-electric, aansluiting op het warmtenet of een combinatie van beide?”
Voor Wooninc. zijn qua woningbezit de belangen het grootst in de Generalenbuurt. Verder is het eigenaar van het woongebouw Theresia in ’t Ven, waar bij toekomstig groot onderhoud het de bedoeling is dit woongebouw aardgasvrij te maken. De manier waarop dat moet gebeuren, moet de komende twee jaar duidelijk worden. Struijs: “We willen niet investeren in allerlei onzekere technieken. We willen het meteen goed doen. “ we lopen niet weg van onze verantwoordelijkheid, want corporaties worden geacht leidend te zijn in de energietransitie.”
Hoewel nu al zeker lijkt dat aan het eind van de twee jaar niet alle huizen in de drie buurten aardgasvrij zullen zijn, moeten de bevindingen straks het proces kunnen versnellen, zegt Struijs. “Met een plan kun je mensen op weg helpen, ze een richting en handvatten geven.” Dat dat gaat lukken, lijkt haar evident. “De ontwikkelingen komen nu echt in een stroomversnelling.”